Wpływ celiakii na płodność

Czy nietolerancja glutenu może wpłynąć na płodność człowieka ? Owszem, przeprowadzono wiele badań w których udowodniono, że zaburzenia tolerancji glutenu, nie połączone z restrykcyjną dietą mogę prowadzić do zaburzeń płodności, komplikacji z czasie ciąży i zaburzeń w okresie okołoporodowym. Niestety celiakia to nie tylko klinicznie jawna postać choroby, ale również stadium utajone i bezobjawowe. Możesz chorować i nawet o tym nie wiedzieć, a zmiany zachodzące w twoim organizmie i tak skutecznie obniżają twoją płodność. O tym jak choroba trzewna wpływa na płodność kobiet i mężczyzn oraz dlaczego jej diagnostyka powinna być brana podczas standardowych badań ciężarnych.

Celiakia - co to takiego ? 

 

Celiakia nazywana również chorobą trzewną (CD - Coeliac Disease) jest zaburzeniem tolerancji glutenu, warunkowanym genetycznie. Przybiera ona różne formy, nie zawsze dając objawy ze strony układu pokarmowego. Jest to choroba ogólnoustrojowa i może doprowadzić do zaburzeń innych układów, między innymi: układu krążenia, nerwowego lub ruchowego oraz wykazać istotny wpływ na gospodarkę hormonalną, prowadząc do zaburzeń płodności. Na rozwój choroby ma wpływ wiele czynników takich jak: infekcje, czas wprowadzenia do diety glutenu i zwyczaje żywieniowe.  Badania wykazują, że najczęściej celiakia wykrywana jest pomiędzy 18, a 60 rokiem życia. Możemy więc zostać zdiagnozowani praktycznie w każdym momencie, nie tylko we wczesnym dzieciństwie.  U chorych, nie przestrzegających diety, dochodzi do uszkodzenia przewodu pokarmowego, szczególnie do patologicznych zmian w obrębie jelita cienkiego, które skutkują zespołem złego wchłaniania. Spożywane posiłki nie są prawidłowo wykorzystywane przez organizm, który nie wychwytuje składników odżywczych z pokarmu, prowadząc do licznych niedoborów,wywołujących szereg powikłań. Na ogólnoustrojowe zaburzenia, spowodowane CD, narażone są szczególnie osoby u których celiakia ujawniła się w późniejszym wieku. Wzrasta u nich ryzyko wystąpienia powikłań i chorób towarzyszących takich jak : zmiany skórne, osteopenia i osteoporoza, zaburzenia psychiatryczne i neurologiczne, aftowe zapalenie jamy ustnej, ubytki szkliwa, bóle stawów, niedokrwistość, ciągłe zmęczenie, niedobór kwasu foliowego i niepłodność. U osób dorosłych celiakia często zostaje zdiagnozowana przy próbie diagnozy objawów pozajelitowych, a dopiero po wprowadzeniu restrykcyjnej diety i uregulowaniu pracy przewodu pokarmowego pacjenci dostrzegają, że do tej pory ich komfort życia był znacznie obnożony. Dolegliwości z przewodu pokarmowego wydają się pacjentom naturalne i fizjologiczne, ponieważ zmagają się z nimi często przez wiele lat, nierzadko od dzieciństwa. Nie łączą ich z chorobą oraz nie spodziewają się poprawy w przypadku zastosowania diety.

Celiakia, a płodność kobieca

Celiakia występuje znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Mało tego,  występuje u nich częściej niż choroby, które są rutynowo badane u ciężarnych. Tymczasem badania dowiodły, że choroba trzewna może być przyczyną niewyjaśnionych zaburzeń płodności. Komplikacje okresu ciążowego oraz okołoporodowego wynikają nie tylko z zespołu złego wchłaniania, prowadzącego do licznych niedoborów, ale również z nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego ciężarnych z chorobą trzewną. Wśród pacjentek o niewyjaśnionych przyczynach niepłodności ponad 4% chorowało na celiakię. Nie mamy więc nic do stracenia, a możemy wiele zyskać ! Warto przeprowadzić diagnostykę w kierunku choroby trzewnej, zwłaszcza gdy od dłuższego czasu nie udało się wykryć, co jest przyczyną zaburzeń płodności.

Choroba trzewna nie zawsze przybiera postać jawną klinicznie, łatwą do rozpoznania. Nierzadko występują bezobjawowo lub w postaci utajonej (obecność charakterystycznych przeciwciał we krwi, pomimo braku zmian w jelicie), która zazwyczaj w przyszłości rozwija się i prowadzi do typowych objawów choroby trzewnej, łącznie z patologicznymi zmianami w obrębie jelita. Również ta "niezupełnie rozwinięta" postać choroby może doprowadzić do zaburzeń płodności przez nieprawidłowe reakcje układu odpornościowego.

Jakie zagrożenia niesie ze sobą nieleczona choroba trzewna dla ciężarnych i ich dzieci ? Najczęstszymi powikłaniami powiązanymi z celiakią są: przedwczesny poród, niska masa urodzeniowa oraz poronienia nawykowe. Wśród chorujących kobiet, które nie stosowały diety bezglutenowej, częściej niż u pozostałych dochodziło do cesarskich cięż. Należy zaznaczyć, że u badanych zaobserwowano również późniejsze pojawienie się pierwszej miesiączki oraz wczesną menopauzę, co wyraźnie skraca ich okres płodności. 

Inne badania wykazały, że wskaźnik płodności kobiet z nieleczoną celiakią jest zbliżony do wskaźnika ogólnej populacji, jednak chore badane zachodziły w ciążę znacznie później, co było przyczyną komplikacji w okresie ciąży oraz zwiększonego odsetka cesarskich cięć.  Obliczono, że płodność pacjentek z celiakią w młodym wieku, które nie stosowały diety bezglutenowej jest o około 40% mniejsza niż w populacji ogólnej.

Przeczytaj również o witaminach wpływających na płodność

W regulacji płodności bierze udział wiele witamin oraz składników mineralnych. Zespół złego wchłaniania spowodowany uszkodzeniem przewodu pokarmowego u chorych na celiakię, często prowadzi do niedoborów tych substancji. W takiej sytuacji może dochodzić do zaburzeń płodności oraz nieprawidłowego przebiegu ciąży. Szczególnie niebezpieczne dla płodności są niedobory kwasu foliowego, żelaza, witamin z grupy B, cynku czy selenu. Zagrożenie to jest realne zarówno dla kobiet jak i mężczyzn.

 

Celiakia, a płodność męska

 

Wykazano, że u mężczyzn z celiakią mogą wystąpić zaburzenia hormonalne.  Częściej niż u zdrowych mężczyzn występują u nich zaburzenia płodności i obniżony poziom aktywnego testosteronu i podwyższone stężenie żeńskich hormonów płciowych, co pośrednio prowadzi do zaburzeń płodności i obniżonej potencji. Dodatkowo niedobory witaminowe, spowodowane zespołem złego wchłaniania, mogą prowadzić do obniżonej jakości nasienia.

Zobacz też: Wpływ insulinooporności na płodność

Leczenie 

U większości badanych wprowadzenie diety bezglutenowej u kobiet z chorobą trzewną, wpłynęło na ustanie komplikacji okresu ciąży i okołoporodowego. Restrykcje żywieniowe przestrzegane przez całe życie są podstawowym sposobem na leczenie celiakii. Istnieje również szereg zaburzeń tolerancji glutenu, z których można się wyleczyć, ale w chorobie trzewnej pacjenci nie nabywają tolerancji na szkodliwe dla nich białka zbóż, nawet po długoletnim dostosowaniu się do zasad diety bezglutenowej.


Należy zrezygnować z produktów zawierających jakiekolwiek białka niebezpieczne dla pacjentów z chorobą trzewną.  Pod nazwą gluten, kryje się właściwie grupa kilku białek zawartych w pszenicy (gliadyna), życie (sekalina), jęczmieniu (hordeina) oraz w owsie (awenina). Awenina to susbstancja wzbudzająca wiele kontrowersji. Wykazuje ona najmniejszą toksyczność ze wszystkich białek, jednak biorąc pod uwagę fakt, że należy ona do tej samej grupy co gliadyna, sekalina i hordeina, przypisuje się jej niepożądane działania wśród osób z nietolerancją glutenu.

W świetle znanych dziś badań u części pacjentów z celiakią awenina nie wykazuje działania toksycznego, jednak nadal istnieje spore grono osób dla których białko owsa stanowi konkretne zagrożenie, tak samo jak białka pszenicy, żyta i jęczmienia. Dodatkowy problem stanowi jednak przechowywanie, produkcja oraz transport produktów owsianych. Zazwyczaj mają one stały kontakt z innymi zbożami, przez co mogą być silnie zanieczyszczone szkodliwymi dla chorych białkami.

Podusmowując wpływ celiakii na płodność ...

Celiakia niesie ze sobą szereg powikłań, które zwiększają ryzyko nieprawidłowego przebiegu ciąży oraz mogą obniżyć płodność. Występuje ona zdecydowanie częściej niż choroby, których diagnostyka przeprowadzana jest rutynowo u ciężarnych, a mimo to nie podejmuje się badań diagnozujących jej obecność.  Choroba trzewna jest zaburzeniem ogólnoustrojowym i wpływa na płodność nie tylko poprzez nieprawidłowości wynikające z niedoborów składników mineralnych i witamin, ale również przez nieprawidłowe reakcje układu odpornościowego na białka glutenowe. Niewyjaśniona niepłodność, komplikacje okresu ciąży i porodu mogą być powiązane w niewykrytą celiakią i powinny być sygnałem wskazującym na problem szczególnie u kobiet z zaburzeniami pracy układu pokarmowego. Musimy jednak pamiętać, że istnieją również postaci choroby nie dające charakterystycznych objawów.

_________________________________

Źródła:

1. Milewicz T., Pulka M., Galicka-Łataja D., Rzepka E., Krzysiek J. Choroba trzewna - Celiakia, a płodność. Przegląd Lekarski. 2011, 68/9: 641-644.

2. Waszczuk E., Homola W. Zaburzenia rozrodczości u chorych na celiakię. Adv Clin Exp Med. 2006, 15/6: 1093-1098.

3.Hozyasz K. Choroba trzewna - obraz kliniczny, diagnostyka serologiczna. Medycyna Rodzinna. 2000, 1: 25-31.

4.Jarosz M., Wojtasik A., Wierzejska R., Taraszewska A. Choroba Trzewna (W:) Praktyczny Podręcznik Dietetyki. (Red:) Jarosz M. IŻŻ. 2001, Warszawa